تاریخ اربل (کتاب)«تاریخ اربل» یا «بناهة البلد الخامل لمن ورده من الامائل» اثر ابن مستوفی ، شرف الدین ابی البرکات مبارک بن احمد لخمی اربلی (متوفی ۶۷۳ ق) به زبان عربی است. ۱ - ساختار کتاباین اثر ناقص است و فقط دو جزء از این کتاب که مشتمل بر چهار فصل است به دست آمده است. جزء اول حاوی سه فصل و جزء دوم کتاب شامل فصل چهارم است. ۲ - گزارش محتوااکثر مطالب کتاب درباره تاریخ ادبا و ملوک اربل بوده و در آن به معرفی و شرح حال ۳۳۷ تن از ادبا و ملوک اربل پرداخته شده است. مطالب فصول چهارگانه کتاب به ترتیب عبارت است از: ۱. در فصل اول کتاب مقدمه تحقیقی کتاب آمده است. سامی بن سید خماس الصقار در این بخش به معرفی مخطوطه کتاب، صحت نسبت آن به ابن مستوفی و شیوه تحقیقی کتاب پرداخته است. ۲. فصل دوم کتاب، به ذکر صلحاء و اهل خیر و منتسبین به آنها مربوط می‌شود. این بخش که با شرح حال ابوالفتح محمد غزالی در سال ۵۲۰ ق شروع و به ابن مکبر به سال ۶۴۰ ق ختم شده است، به شرح حال و معرفی اجمالی ۳۳۷ نفر از علما بین این دو تاریخ اختصاص دارد. ۳. فصل سوم شامل حواشی و تعلیقات نص کتاب است که بر حسب مراتب تراجم کتاب نگارش شده است. این فصل با یک خاتمه به پایان آمده است. ۴. فصل چهارم که در جزء دوم کتاب آمده است، تعلیقات و حواشی است که به حسب اوراق مخطوطه منظم شده است. ۳ - وضعیت کتابتنها نسخه خطی این اثر در کتابخانه چستربیتی دوبلین به شماره ۴۰۹۸ موجود است. این نسخه، جلد چهارم از تاریخ اربل است و سایر مجلدات آن مفقود است اما سامی صقار (محقق این اثر) معتقد است نسخه مذکور جلد دوم این کتاب است که به دست ما رسیده، نه جلد چهارم. پژوهشگر این اثر تعلیقات و حواشی مفصلی بر متن آن نگاشته است. فهارس پایانی کتاب شامل: آیات و اشارات قرآنی، احادیث ، کتب، مواضع، اصحاب تراجم ، اعلام ، قوافی و بالاخره تصاویر و لوح‌هایی است که در کتاب به آنها اشاره شده است. [۱]
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد ۴، مدخل ابن مستوفی اربلی، ص ۶۰۸- ۶۰۹.
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |